İslam Medeniyetinde Bilim
Şehirlerimizde zaman-zaman muhtelif dernek, sivil ve resmi kurumlarca kültürel temalı pek çok programlar düzenlenir. Bunlardan bazılarına ilgi duyarak, bazılarına da re’sen katılırız.
Bunlardan biride; Pendik İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünün düzenlediği, Prof. Dr. Talip Alp tarafından verilen ‘’İslam Medeniyetinde Bilim’’ konulu konferansı dinledim.
Benimde ilgi duyup tatmin olduğum müstesna konferanslardan birisiydi. Alp Hoca çok güzel konulara değindi. Deyim yerinde ise hoca, tam damardan girdi.
Alp Hoca konuşmasına ‘’Bizim atalarımız ne yapmış! At sırtında kılıç sallamış, ganimet toplamış! Bu ithamı kabul etmiyorum’’ diyerek başladı. Devam etti.
‘’İslam Medeniyeti’nin bilimle alakası yokmuş, büyük buluş ve gelişmelerin altında Batı Medeniyeti varmış’’ gibi sunulmasının haksız ve gerçek dışı olduğunu örnekler vererek açıkladı.
Ecdat bilim adamı yetiştirmiş. İslam Medeniyeti yalnız bir kılıç medeniyeti değil, tam bir bilim medeniyetidir. Yunanlıların alfabesi bile yokken, Ortadoğu’da medeniyet var.
Sümerlere değindi. 1800 lü yıllarda Sümer yazıları çözülüp okundu. Bunların modern bir toplum olduğunu anlıyoruz. Sümerler M.Ö. 2000 li yıllarda alfabeye geçmişler. Çivi yazısı. Sümerler hesap yapmasını biliyorlar. Çarpım, bölme cetveli düzenlemişler. 60’lı sistem geliştirmişler.
İnsanlığın tecrübeleri kolektiftir. Medeniyet milattan önce Sümerliler, Babiller ve diğer medeniyetlerin katkılarını kabul etmeden anlaşılamayacağına işaret etti.
Sümerliler Babilleri, Babiller’in medeniyeti Mısır’a, Mısır’da okuyan Yunan Filozofları’nın da batıya taşıdığını görmezlikten gelemeyiz.
Sümerler gök bilimiyle uğraşmışlar. Ay takvimi yapmışlar. Sonra Babillere yerlerini bırakmışlar. Yunanlılar bilimi Babilliler ve Mısırlılardan öğrendiler. Ticaret yoluyla giderek aldılar. Yunanlılar Anadolu’ya geçenler ve Mısıra geçenleri bilimi oradan öğrenmişler.
Galenos, Bergamalı ama hayatının çoğu Mısırda geçmiş. Bilim Yunanistan’da başlamamış ama ivme kazanmış. O zaman bütün bilimler Felsefe isminde toplanmış. Arşimet, Eflatun, Aristo gibi bilim adamları yetişmiş. Bilim dünyasına Katkıda bulunmuşlar.
Felsefe, hikmet. 529’a kadar Eflatunun akademisi devam ediyor. Bu tarihte kapatılıyor. Bu tarihte Avrupa’nın üretimi yok. Bilim kaybetti.
700 yıllarında Emevi Devleti var. Bilimsel çalışmalar başlıyor. Kur’an ve Hadisler ilme olan önemli yönlendirmeyi yapmış.
Konuşa-konuşa anlaşma yolunu Avrupa bugün seçmiş. 750 li yıllarda Abbasi devleti kuruluyor. İslam bilginleri aralarında yabancılarda var. Abbasi İmparatorluğunda her milletten bilim adamı var. Teşvik görüyor. İlk defa Halife Me’mun, ‘Beytül-hikme’ yi kuruyor. Bilim delisi bir insan.
Benü musa kardeşler. Matematik, Fen İlmi ve Astronomi alanında yetişmiş üç Âlim. Bunlara Halife Me’mun dünyanın ölçümünü veriyor. Dünya’nın çevresini eşit parçalara bölerek, dünyanın çevresini yaklaşık 39.000 km. olarak buldular. Bu günkü modern âletlerle yapılan hesaplamalarda dünyanın çevresi 40.000 km. bulundu. Bu rakamlar arasındaki çok az fark, onların ilimlerinin büyüklüğünü göstermektedir.
Harezmi (X)’ e şey diyor. Cebirin ilk kurucusudur. Sıfr’ın bu günkü haliyle kullanımı Harezmiye aittir. Beytül Hikmede (Matematik, Astronomi ve Coğrafya konularında çalışarak) ömrünün çoğunu geçirmiştir. Kitabül cebr’i yazmıştır. 12. asırda Avrupalılar bunu tercüme ediyor. Matematik ve Cebirle tanışıyorlar.
Müslümanlar geçmiş ilmi kaybolmaktan kurtarıyorlar. Ondalık sistemi hind’den alınmış. Memunun adamları böyle mesafe alıyor. Bu âlimlerimize Avrupalılar polime (allame) demişler. Ebubekr Razi 200 üzerinde eseri var. El havi 25 ciltlik. Çiçek kızamık hastalığı üzerine monoğrafi yazmış. Tercüme edilip Avrupaya yayılmış. Kindi, İbni Sina ve Farabi büyük eserler veren Allame. Her biri doktora konusudur.
Anadolu insanı çok zekidir ama sabırsız. Japon çalışkandır kolay anlamıyor. Çalışarak çözüyor. Halife beytül hikmeyi kuruyor. Diğer taraftan Kurtuba, Semerkand, Hemedan var.
Sarton ‘’Ortaçağda bilimin öncüleri kahramanları Müslümanlardır’’ diyor. ABD’li Sarton Müslüman bilim adamlarının eserlerini okumak için, Mısıra gidip Arapça öğreniyor.
Ortaçağda bilimin ortak Lisanı Arapçadır. El biruni’yi Gazneli mahmud himaye etmiş. İbni Sina Tıpla ilgili 43 kitap, 15 matematik, 22 ruh bilimi kitabı, ayrıca astronomiyle ilgili de kitaplar yazmıştır. 850 ye gelince Semerkant da önemli bir şey oluyor. İlk defa Kâğıt teknolojisi geliştiriliyor. Ama Çin teknolojisi üzerine oturuyor.
Taberi, kaftanının kolundan bir parça keserek, satıp kâğıt alıyor. Taberi tefsiri tefsirlerin şahıdır. Bizim bilim adamlarımızın kâğıt aşkı budur. 50 sene sonra kâğıt endüstrisi gelişiyor. Bağdat’ta 50 tane oluyor. Kitap yayılıyor.
Filip ‘’Müslümanların ilim dünyasına iki önemli mirası var, kâğıt ve ondalık sistemi’’ diyor. Con flip ‘’Moğollar Bağdat’ı istila edince 36 devlet kütüphanesi vardı, özeller hariç’’ diyor.
Ömer Hayyam şair olarak bilinir. Matematik, Fizik ve Astronomi alanında önemli çalışmaları vardır. Nizâmülmülk’ün sınıf arkadaşıdır. Ömer Hayyam’ı Rasathaneye görevlendirir. Takvim hazırlamıştır. Kopernik modern astronominin babası ama ilmi Şark’tan almış. İbnünnefs, İbni Sinanın Kanununu şerh ediyor. Düzeltmeler yapıyor.
Prof. Dr. Talip Alp Hoca konuşmasını şöyle tamamladı. Biz İslam bilimini ihmal etmişiz. İnsanların zenginliği altınla petrolle ölçülmüyor. İlimle ölçülür. 4 senelik bir lisans programına sığabilecek bir konuyu bir saate sığdırmaya çalıştık. Bu milletin evlatları uzaya roket atacak. Bunu bekliyoruz.
Abdullah YADİGAR-24/04/2017