Ekrem AYTAR
ekremaytar@gmail.com
İlk görev yıllarımda öğretmenler odasına girdiğimizde maalesef göz gözü görmezdi. Neden mi? Tabiki odayı saran o sigara dumanından. Sigara içmeyen biri olarak bu durum bana bile çok normal gelirdi. Şehirler arası otobüs yolculuklarımız da da durum çok farklı değildi. Mola biter otobüsteki yerinizi alırsınız; yanınızdaki yol arkadaşınız paketten çıkardığı sigarasını yakar, keyifli keyifli tüttürürdü. Nezih bir lokantada akşam yemeğinizi yediniz. Daha yemek bitmeden masadaki biri sigarasını tellendirirdi. Bunlar ilk aklıma gelenler. Benim yaşlarımdakilerin sigara mevzunda tonlarca hatırası vardır.
Bu anılar durup dururken mi aklıma geldi? Hayır. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cevdet Erdöl (http://www.sbu.edu.tr/ozgecmis-rektor ) hocamızın, aynı üniversitenin ilk yayını olarak çıkan “Geçmişten Günümüze Tütün ve Tütün Ürünleriyle Mücadele Yolculuğu” kitabını gördüğümde bütün bu hatıralar bir film şeridi gibi gözlerimin önünde canlanıverdi.
Prof. Dr. Cevdet Erdöl hocamızın kitabı bu konuda ilktir desek herhalde yanılmış olmayız. Tütün ve tütün mâmüllerinin ülkemize girişinden, bu günkü dumansız hava sahasına gidişimizdeki yolculuk TBMM’deki tüm safhalarıyla ve yasama mücadelesi de dahil adım adım kaleme alınmış ve karşımıza 640 sayfalık hacimli bir kitap olarak çıkmış.
Kitapta dikkate değer bulduğum Osmanlı padişahı IV. Murad’a ait ferman, tütün ziraati ve kullanımının yasaklanmasını gösteren değerli bir vesika. Fakat Erdöl hocamız burada vesikaya dair bir noktaya dikkatimizi çekiyor. “IV. Murat dönemine ait elde edebildiğimiz tek ferman budur. Bu fermanda, tıpkı bu gün olduğu gibi o zamanda da uygulamanın zorluğu bizatihi padişah tarafından’kadıların kayıtsızlığı ve işi önemsememeleri, gönderilen memurların ihmal ve aç gözlülükleri…’ sözleriyle belirtiliyor.”
Söz konusu kitaptan çok ilginç bilgilere de ulaşıyoruz. 1934 yılında dönemin Başvekili İsmet İnönü imzası ile TBMM’ne sunulan teklifle; sigaranın doktorlar tarafından, içen hastalara reçete edilmesi önerilmektedir. Bu gün bize komik gelen bu durum maalesef 8.12.1934 tarihinde, genel kurul görüşmelerinde herhangi bir izah yapılmadan kanun olarak kabul edilmiştir.
Ülkemizde sigara alışkanlığını yaygınlaştıran en önemli etken de kitaptan öğrendiğimize göre; 26.7.1935 tarihinde Baş Vekil İsmet imzasıyla TBMM’ne sunulan bir maddelik kanun teklifidir. Bu kanun teklifi askerlere sigara verilmesine dairdir. Ülkemizde 20 yaşına gelen her erkek askerlik yapmak zorundadır. Asker ocağında sigara içsin içmesin kanunla her askere verilen sigara istihkakı, gençlerimizi topyekûn sigaraya alıştırmıştır maalesef.
Uçaklardaki sigara yasağının o dönemde dünyada ilk defa THY’nda başladığını biliyor muydunuz? Eski sağlık bakanlarından Bülent Akarcalı ve zamanın Ulaştırma bakanı rahmetli Ekrem Pakdemirli’nin girişimi ile Ocak 1988’de başlamıştır.
Hatırladığım kadarıyla, toplu taşıma araçlarında sigara içilmesinin men edilmesi ise 1990’lı yılların başlarındaydı. O zamanlar bu yasayı çıkaranların kimler olduğunu bilmesem de gıyaplarında kendilerine bir çok vatandaşımız gibi bol bol dualar göndermiştim. Kitabı okuduğumda bu kanunun da 9.1.1991 yılında Bülent Akarcalı ve arkadaşlarının kanun teklifinin yasalaşması ile uygulamaya girdiğini öğreniyorum. Allah zerre katkısı olan tüm kişilerden razı olsun.
Tütün kontrolü için TBMM’ye ilk kanun teklifini Kırklareli mebusu Doktor Fuat Bey’in verdiğini öğreniyoruz. Daha sonra Tokat milletvekili Ahmet Feyzi İnceöz ve arkadaşlarının da tütün ile mücadeleleri bu anlamda önemli bir yer teşkil etmektedir.
Ülkemizde Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı’nın 25.11.2004 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilmesi tütünle mücadelede yeni bir dönem başlatmıştır.
Trabzon milletvekili Cevdet Erdöl ve 73 milletvekilinin Tütün Mamüllerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi 20.04.2005 tarihinde TBMM’ne sunulmuştur. Bu kanun teklifi hükmü yasalaşmış bulunmaktadır; “Madde-2 Resmi ya da özel sağlık, eğitim-öğretim veya kültür hizmeti veren yerler ile kapalı spor salonlarında; sürücüleri dahil olmak üzere kamu hizmeti gören tüm nakil vasıtaları, taksiler, toplu taşımacılık yapılan her türlü nakil vasıtaları ve bunların bekleme salonlarında; fuar, alışveriş merkezi, düğün salonları, kongre, toplantı ve konferans salonları, kafeler, internet kafeler, kahvehaneler, elektronik oyun merkezleri, atar, salonları, bilardo salonları, bowling salonları ve bu gibi yerlerin her türlü bağlantılı kullanım alanlarında, resmi ve özel kurumların ve iş yerlerinin her türlü kapalı alanlarında, resmi ve özel kurumların ve iş yerlerinin her türlü kapalı alanlarında her ne suretle olursa olsun tütün ve tütün ürünleri içilemez.”
Prof. Dr. Cevdet Erdöl hocamızın kitabı tam bir belgesel niteliğinde. Bu konuda meraklıların ve araştırmacıların el kitabı olacak kadar zengin bir içeriğe sahip.
Not: Sağlık Bilimleri Üniversitesi Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Külliyesi Selimiye Mah. Tıbbiye Cad. No:38 34668 Üsküdar/İstanbul www.sbu.edu.tr