Gelişim Kritik Dönem Etlisi ve Gelişim Hızı
Yapılan bilimsel araştırmalar zekâ ve karakterin yaklaşık % 85’inin 0-6 yaş aralığında geliştiğini göstermektedir. Bilişsel gelişim yaklaşık 11-12 yaşlarına kadar kritik dönemini devam ettirmekte ve 11-12 yaşları itibarı ile fiziksel gelişim kritik dönem yönüyle bilişsel gelişimi geride bırakmaktadır. Yani 11-12 yaşlarına kadar bilişsel gelişim, bu yaşlardan itibaren ise fiziksel gelişim ön plana çıkmaktadır.
Her Gelişim Alanının Hızlı Olduğu Dönem ve Ödevleri Farklıdır
Her dönem gelişim alanı ve hızı yönüyle değişiklik arz eder. Dolayısıyla ebeveynler ve eğitimciler bu alana yönelmeli ve geliştirmelidir. Mesela dil gelişimi için 0-4 yaş kritik önem taşır. Bu yaşlarda çocuk sürekli soru sorar. Sordukları sorulara mutlaka anlamlı cevap verilmelidir. Susturulan çocuğun dil gelişimi hasara uğrayacağı gibi yetenekleri dahi köreltilmiş olacaktır. Özellikle ebeveynler ve okul öncesi eğitimciler dikkatli olmalıdır.
Çocuktur Anlamaz Mı?
3 yaş civarı itibariyle anısal bellek birçok yaşantıyı kaydeder. Aslında anne-babanın ve çevrenin birçok davranışını çocuk belleğe alır ve bu genellikle taklit davranışı olarak sergilenir. Olumsuz çevre (aile, okul, sosyal çevre…) şartları çocukta ciddi kalıcı izler bırakabilir. Söylediklerinizi ve davranışlarınızı hafızaya alır fakat hemen uygulamayabilir. Ertelenmiş taklit olarak daha sonra davranışa döker. Bu da çocuktur anlamaz mantığını çürütmektedir.
Her Çocuk Farklıdır
Aslında çocukların kıyaslanması onlara ciddi bir haksızlıktır. Çünkü her çocuğun zekâ alanı, yeteneği, mizacı ve kişiliği farklıdır. Kimi Hazreti Ömer gibi Celal esmasını kimisi ise Hazreti Ebubekir gibi Cemal esmasını barındırır.
Her çocuk bir dünyadır. Ayrı kabiliyet istidat barındırdığından kıyaslamak da büyük bir yanlıştır. Mesela sözel dilsel zekâ alanına sahip bir çocuk, Türkçe, İngilizce derslerinde daha kolay başarıya ulaşırken; Doğa zekâ alanına sahip (baskın) bir çocuk fizik, kimya, biyoloji derslerinde daha başarılı olacaktır. Kinestetik/Dokunsal Zekâ alanına sahip bir çocuktan, sportif alanda dünya şampiyonu çıkartmak mümkün iken içsel zekâya sahip bir çocuk için beden eğitimi dersi dahi zulüm gibi gelebilir.
Her çocuk ayrı bir yeteneğe sahiptir. Yeteneğini keşfetmek ve doğru zaman ve zeminde (kritik dönem) harekete geçmelidir. Böylece nice gençler kazanılacaktır. Aksi takdirde bir nesil heba olacaktır.
Adnan Kalkan
Psikoterapist
Aile Eğitim Danışmanı