Okul kavramının ortaya çıkmasından bu yana, farklı okul arayışları hep olmuştur. Okul, kurumsal amaçları gerçekleştirmesi beklenen kişilerin, işleri ve birbirleri ile olan etkileşim biçimleri tarafından nitelenen toplumsal bir sistem olarak tanımlanmıştır. Aydın (2012)
Eğitim sisteminde kamu ve özel sektörde halen faaliyette olan ilk, orta ve yükseköğretim okullarına bakıldığında; kamudaki okulların aşırı hiyerarşik yapı, demokratik olmayan yönetim ve işleyiş, özel sektördeki okulların ise yüksek ücretlerle ön plana çıktığı görülür. Her iki sektördeki okulların ortak özelliklerinin ise sadece akademik başarıya odaklanmaları ve öğrencilerin yetenekleri doğrultusunda yönlendirilmeleri konusundaki yetersizlikleridir. Dünyada, natif okul arayışlarının ve deneyimlerinin epeyce fazla olduğunu söyleyebiliriz.
Aydın (2012), altenatif okulları şu şekilde incelemiştir;
-Ev Okulları,
-Montessori Okulları,
-Waldorf Okulları,
-Sözleşmeli Okullar,
-Küçük Okullar,
-Mıknatıs okullar,
-Paideia Okulları,
-Risk Altındaki Çocuklar için Okullar,
-Uluslararası Okullar.
Alternatif okullardan esinlenerek, bu okulların programlarının benzerini, ülkemizde de uygulamaya çalışan örnekler olduğu, biliniyor.
Yaklaşık bir yıl önce, natif okullarla ilgili alanyazın taraması ve internette araştırma yaparken, henüz kuruluş aşamasında olan “Başka Bir Okul Mümkün Derneği” ile karşılaştım. (http://www.baskabirokulmumkun.net)
O günden bu yana zaman zaman derneğin web sitesini ziyaret ederek, gelişmelerden haberdar olmaya çalıştım. Derneğin tarihçesi bölümünde, 2009 yılında fikirsel temelleri atılan Başka Bir Okul Mümkün Derneği, 2010 Kasım ayında natif bir okul modeli geliştirmek ve bu modelin uygulandığı okullar açmak amacıyla kurulduğu, 2010 yılı başında toplu buluşmalarına başlayan gönüllü grubun, Türkiye'deki mevcut eğitim sisteminin gelişime açık yönlerini tespit etmek, sorunlara çözüm önermek ve sistemli çalışma ile araştırmalara dayanan natif bir okul modeli oluşturmak üzere çalışmalara başlamış olduğu, Derneğin ve BBOM Okullarının gerek kuruluş gerekse yönetim süreçlerinin her aşamasında Başka Bir Okul Mümkün Derneğinin şu ilke ve değerlere sahip çıkarak hayata geçirmeyi taahhüt ettiği belirtiliyor: Eşitlik, Toplumsal Adalet, Özgürlük (düşünce, ifade, hareket, seçim), Dayanışma, Çoğulculuk, Toplumsal Duyarlılık, Şiddet Karşıtlığı (fiziksel, sözlü, psikolojik), Ayrımcılık karşıtlığı (milliyet, ırk, dil, din, cinsiyet, cinsel yönelim, ekonomik, sosyal, fiziksel), Ekolojik düşünce, Yaratıcılık, Üretkenlik, Dürüstlük, Öz Denetimcilik, Eleştirellik, Farkındalık, Empati.
Başka Bir Okul Mümkün Derneği, Okullarının 4 çalışma/işleyiş eksenini ise şöyle belirlemiş.
1- Demokratik Yönetim: BBOM Derneğinin önerdiği model, demokrasinin tüm unsurları ile okulun tüm bileşenlerince (öğretmen, aile, çevre vb.) içselleştirilmesine olanak sağlayacak bir yönetim yapısı öngörmektedir. Okulun tüm bileşenlerinin kendi alanı, kendi yaşamı ile ilgili doğrudan ya da dolaylı kararlara katılmaları ve eşit söz hakkına sahip olmaları ilkesel olarak kabul edilirken, çocukların bu katılımı bir hak olarak algılamalarını ve bu hakkı kullanmalarını sağlayacak sürdürülebilir mekanizmalar oluşturulacaktır.
2- Alternatif Eğitim: Bu işleyiş ekseni, okul çocuğun en temel yaşam alanlarından biridir ve yaşamını belirlemek her birey gibi çocukların da hakkıdır, ilkesinden yola çıkar. Bu yüzden BBOM eğitim programı şu şiara dayanmaktadır: "Her çocuk kendine özgüdür ve yaşamının bir parçası olan eğitim sürecini şekillendirmeye hakkı vardır." BBOM eğitim programı, her çocuğun farklı öğrenme hakkı olduğu düşüncesi üzerine kuruludur. BBOM’ne göre bir eğitim programının tek hedefinin bireysel/kişişel gelişim olması yeterli değildir. Bu yüzden program bir yandan çocukların bireysel ilgi, ihtiyaçları ve potansiyelleri doğrultusunda gelişimlerini desteklemeyi hedeflerken diğer yandan yaşamın gerçeklerine ve sorunlarına duyarlı bireyler yetiştirmeyi hedefler. Okul yaşamdan ayrı bir bileşen değildir. Dolayısıyla çocuk eğitim sürecinde yaşadığı dünyanın ve çevrenin gerçeklerinden soyutlanmamalıdır. Bu yüzden BBOM eğitim programı, toplumsal çözüm odaklı ve çocuk merkezli tasarım modellerine dayalı olarak oluşturulmaktadır.
3- Ekolojik Duruş: Ekolojik krizinin gerçek anlamda aşılabilmesi için gerekli olan, insan-doğa ilişkisini yeni baştan kurgulayan ve ekolojik bakış açısını merkeze alan yeni bir değerler sistemidir. BBOM, doğayı ve onun bileşenlerini, insanlığın hizmetine sunulmuş "kaynaklar" olarak değil birer "varlık" olarak değerlendirir. Doğanın barındırdığı biyolojik çeşitlilik, öğrenme sürecinde kullanılabilecek en iyi araçken bu çeşitliliğinin ve iç uyumunun anlaşılması ve merkeze alınması, bugünkü toplumsal düzenin dayattığı "rekabet" koşullarından "işbirliği" koşullarına geçişin mümkün olabilmesinin de ilk adımıdır.
4- Özgün Finansman: BBOM özgün finansman anlayışı, eğitimin kamusal kaynaklar ile karşılanması gerektiğini esas alır. Eğitimin kamusal kaynaklarla karşılanması gerektiğini bir yandan dillendirmeye devam ederken bir yandan da bu makro dönüşümün gerçekleşeceği günün öncesinde de finansman yapısına dair bir ara çözüm olarak kendi giderlerini karşılayacak ve toplumsal fayda sağlayacak bir okul sistemini öngörmektedir. BBOM Okulu finansman yapısının merkezinde, "herkesten kapasitesine göre, herkese ihtiyacına göre” şiarı bulunmaktadır. Buna göre hem finansman hem de sosyal açıdan bir takım mekanizmalar üretilecektir. Bu modele göre okul ücretleri, ticari bir kar amacı güdülmeksizin, temel olarak kendi giderlerini karşılayacak şekilde belirlenecektir. İmkânsızlıklar nedeniyle nitelikli eğitime ulaşma şansı olmayan, özel gereksinimli ve risk altındaki çocuklar ve dezavantajlı gruplar için milliyet, ırk, dil, din, cinsiyet, cinsel yönelim, cinsel kimlik ile ekonomik, sosyal ve fiziksel engeller açısından çocuk ayrımı yapmadan kotalar oluşturulacaktır. Ayrıca BBOM Okulu’nun bulunduğu bölgede yerelle ilişkilerde de aynı mekanizmalar kullanılacaktır.
BBOM Okulu’nda, "kademeli ücretlendirme" ve "destek aile-ikinci aile" modelleriyle maddi imkânı olmayan öğrencilerin eğitim masrafları karşılanmış olacaktır. BBOM Okulu’nda, tüm çalışanların özlük hakları tam ve eksiksiz olarak sağlanacak, istihdam politikalarında, (milliyet, ırk, dil, din, cinsiyet, cinsel yönelim, ekonomik, sosyal, fiziksel) hiçbir ayrımcılık yapılmayacağı gibi, dezavantajlı grupların istihdamında özel önlemler desteklenecektir.,
Halen, Bodrum’da, adını da okulda eğitim görecek çocukların koyduğu “Mutlu Keçi İlkokulu” ile eğitime başlayan BBOM okulları çalışmalarını İstanbul, Ankara ve İzmir’de çeşitli toplantı ve etkinliklerle sürdürüyor.
Eğitim sistemimizin tıkanmış olduğu ve başarısız/mutsuz öğrenciler ortaya çıkardığı konusunda hemen hemen bütün tarafların hemfikir olduğu bu süreçte, Başka Bir Okul Mümkün Derneği’nin çalışmalarının çok önemli olduğu kanaatindeyiz. Bu nedenle, derneğe gönüllü/destekçi sayısını arttırmak ve varolan okullara yeni okullar katmak, natif/demokratik okul arayışında olan bütün bireylerin en önemli görevi olmalı diye düşünüyoruz.
Başka Bir Okul Mümkün Derneği’ne, çocuk haklarını hayata geçiren, çocukların kendilerini gerçekleştirmelerini sağlayan, katılımcı demokrasiyle yönetilen, ekolojik dengeye saygılı ve ticari kar amacı gütmeyen okullar kurmak ve yaygınlaştırmak hedefinde, başarılar diliyoruz. -Aydın, İ Alternatif Okullar, Pegem Akademi,2012 Ankara -http://www.baskabirokulmumkun.net/